این آب به راحتی آب خوردن هدر می‌رود!

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: قبل از این که گزارش امروز را بخوانید بد نیست به این آمار توجه کنید؛ ۱. امسال حدود ۳۰۰ شهر بزرگ و کوچک و بیش از هشت هزار روستا در شرایط تنش آبی قرار دارند و هم اکنون بی آبی در بسیاری از شهر‌ها و روستا‌ها مشکلاتی را برای مردم فراهم کرده است. ۲. با وجود بارش‌های اخیر در سال آبی ۱۴۰۱، ۳۰ استان کشور همچنان درگیر کاهش بارندگی هستند و فقط هرمزگان است که تا این جای سال رکورد زده و بالاتر از میانگین بلندمدت خود، پذیرای بارش‌های بیشتری نسبت به سال‌های اخیر بوده و الا میانگین بارش‌ها نسبت به دوره بلندمدت ۵۰ ساله حدود ۴۰ درصد کاهش یافته است، ۳. طی یک‌سال اخیر میانگین گرما در ایران حدود ۱۹.۲ درجه سلسیوس بوده که ۱.۲ درجه گرم‌تر از مشابه دوره بلندمدت ۵۰ ساله است؛ ۴. میزان کل آب تجدیدپذیر کشور از متوسط بلندمدت ۱۳۰ میلیارد مترمکعب به ۸۹ میلیارد مترمکعب رسیده؛ ۵. هم اکنون حدود ۴۵ درصد ظرفیت مخازن سد‌ها پر است. این آمار به خوبی وضعیت آبی کشور را نشان می‌دهد و با بررسی آن به خوبی می‌توان از مشکلات آبی کشور مطلع شد، اما در کنار این آمار، آماری از هدررفت آب آشامیدنی در لوله‌ها آن هم قبل از این که به دست مردم برسد، وجود دارد که بسیار دردناک است. بر اساس گزارش ها، این میزان هدررفت آب در کشورمان پنج برابر هدررفت آب در کشور آلمان است که سه برابر متوسط بارش‌های ایران در سال، بارندگی دارد.

سهم بخش‌های مختلف از ذخایر آب

بر اساس گزارش ها، از آمار میزان مصرف آب در بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعتی و خانگی به راحتی می‌توان به سهم بالای بخش کشاورزی در مصرف آب پی برد. سالانه حدود ۸۰ میلیارد مترمکعب آب در این بخش مصرف می‌شود که نسبت به کشور‌های پیشرفته بسیار بالاست که مهم‌ترین دلیل این حجم بالا هم آبیاری به روش سنتی و غرقابی است که بار‌ها درباره آن و راه‌های کاهش مصرف آب در این بخش گزارش نوشته ایم. با این حال بد نیست بدانید بنا به گفته نایب رئیس کمیسیون کشاورزی، حدود ۷۰ درصد آب در بخش کشاورزی هدر می‌رود که این یعنی سالانه حدود ۵۷ میلیارد مترمکعب آب تنها در بخش کشاورزی هدر می‌رود. بعد از کشاورزی حدود ۸.۳ میلیارد متر مکعب آب شرب سالانه در بخش خانگی مصرف می‌شود که امروز می‌خواهیم به میزان و دلایل هدررفت آن اشاره کنیم. در بخش صنعتی هم سالانه حدود ۲.۴ میلیارد متر مکعب آب استفاده می‌شود.

آبی که مثل آب خوردن گم می‌شود!

آخرین گزارش وزارت نیرو نشان می‌دهد میزان سرانه مصرف آب یا همان میانگین مصرف آب به ازای هر نفر در روز برای کل مصارف ۲۰۳ لیتر در روز است که نسبت به برخی کشور‌های توسعه یافته، رقم بالایی است. همچنین در این گزارش که خرداد امسال منتشر شده آمده است از مجموع آب شرب تولیدی در مناطق شهری ایران، ۲۷ درصد از آن بدون درآمد است که در واقع گم می‌شود. این در حالی است که در کشور‌های لوکزامبورگ، آلمان و دانمارک با اقلیم مرطوب و بارش سالانه ۳ برابر بیشتر از ایران، این مقدار به‌ترتیب ۲ درصد، ۵.۳ درصد و ۷.۶ درصد است. این یعنی سالانه بیش از ۲ میلیارد و ۲۴۰ میلیون متر مکعب آب شرب در کشور گم می‌شود.

آب‌های شرب کجا گم می‌شود؟

هدررفت آب در شبکه‌های توزیع دلایل مختلفی دارد، از انشعابات غیرمجاز بگیرید تا فرسودگی لوله‌ها. البته برخی کارشناسان معتقدند انشعابات غیرمجاز را نباید به عنوان آب هدر رفته به شمار آورد، چون در نهایت به عنوان مصرف خانگی یا تجاری و صنعتی استفاده می‌شود، اما مهم‌ترین دلیلی که آب بعد از تبدیل به آب شرب در شبکه گم می‌شود، هدررفت آب در لوله هاست. رئیس انجمن آب و فاضلاب کشور پیش از این به خبرنگار ما گفته بود: «۴۰ درصد از کل هدررفت آب در کشور ما ظاهری و مربوط به اتفاقاتی مانند آب‌دزدی است و ۶۰ درصد هم هدررفت واقعی یا همان نشت آب در خط انتقال، مخازن، شیرآلات، لوله‌ها و ... است.» این یعنی حدود ۹۱۰ میلیون متر مکعب به صورت غیرمجاز برداشت می‌شود و حدود یک میلیارد و ۳۳۰ میلیون متر مکعب هم به دلیل پوسیدگی لوله‌های انتقال آب هدر می‌رود.

هزینه تولید هر مترمکعب آب شرب

چندی پیش هاشم امینی معاون نظارت و بهره برداری شرکت آبفای کشور در برنامه صبح بخیر ایران اعلام کرد قیمت تمام شده هر متر مکعب آب شرب برای دولت ۱۵ هزار تومان است. این یعنی سالانه فقط حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان هزینه‌ای که برای تبدیل آب به آب آشامیدنی می‌شود به دلیل فرسودگی لوله‌ها در شبکه توزیع هدر می‌رود. به عبارتی جدای از یک میلیارد و ۳۳۰ میلیون متر مکعب آب شیرینی که هدر می‌رود، سالانه بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان از طریق لوله‌های فرسوده گم می‌شود.

تامین آب شرب با هزینه‌ای کمتر از انتقال آب و نمک زدایی

هر چند بر اساس گفته عضو هیئت‌مدیره انجمن آب و فاضلاب، اعدادی که به‌صورت‌رسمی گزارش می‌شود، اعداد حداقلی هستند و در واقعیت ممکن است مقدار هدررفت از این اعداد بیشتر باشد، اما به‌هرحال همین مقدارهدررفت آب، معادل مصرف حدود ۹۰ روز آب ۸۴ میلیون نفر در کشور است که به صورت جدی قابل‌توجه است، به‌ویژه در مقطع کنونی که نیاز‌های آبی رو به افزایش است و برداشت بیشتر از منابع آب سطحی و زیرزمینی کم و بیش امکان‌پذیر نیست. هرچند اصلاح شبکه خیلی سخت و هزینه‌بر است و به همین خاطر کند پیش می‌رود، اما با این همه برخی کارشناسان بر این باورند که تلاش و صرف هزینه برای کاهش میزان هدررفت آب در مقایسه با گزینه‌های پرهزینه نمک‌زدایی و انتقال آب، بسیار اقتصادی‌تر است.

عضو هیئت‌مدیره انجمن آب و فاضلاب و هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفتگو با صمت اظهار می‌کند: «تجربه تلخ گذشته نشان داده که روش‌های عرضه‌محوری آب مانند انتقال بین‌حوضه‌ای و شیرین‌سازی آب دریا شاید بتواند در کوتاه‌مدت در قبال هزینه‌های گزاف اقتصادی و محیط‌زیستی اثربخش باشد، اما در بلندمدت، عاملی برای خلق مشکلات جدید و پیچیده‌تر خواهد بود. انتقال آب باید آخرین گزینه و بعد از انجام مطالعات کاهش هدررفت‌ها و رساندن سطح هدررفت آب به سطح اقتصادی آن باشد. متاسفانه در کشور ما تاکنون این‌گونه نبوده است و مدیران شوق بالایی برای اجرای روش‌های سازه‌ای پرهزینه دارند. آن‌ها حتی برای استخراج آب‌های ژرف هم عجله دارند.»